6 Şapka Tekniği, Edward de Bono tarafından geliştirilen, düşünme süreçlerini daha yapılandırılmış ve verimli hale getirmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu teknik, farklı düşünme tarzlarını temsil eden altı farklı “şapka” kullanarak sorunları analiz etmeye, çözüm yolları geliştirmeye ve kararlar almaya olanak sağlar. 6 Şapka Tekniği, bireylerin ve ekiplerin bir problemi veya durumu farklı bakış açılarıyla değerlendirmesine yardımcı olur, böylece daha yaratıcı ve dengeli kararlar alınabilir.
Her şapka farklı bir düşünme tarzını temsil eder:
- Beyaz Şapka: Tarafsız ve objektif bilgiye odaklanır. Verilere dayalı düşünme.
- Kırmızı Şapka: Duygular, sezgiler ve hislerle ilgili düşünme.
- Siyah Şapka: Olası riskler, tehlikeler ve olumsuz yönleri düşünme.
- Sarı Şapka: İyimser, olumlu yönlere ve fırsatlara odaklanma.
- Yeşil Şapka: Yaratıcı ve yenilikçi düşünme.
- Mavi Şapka: Süreci yönetir, büyük resmi görmeyi sağlar.
6 Şapka Tekniği ile İlgili Örnekler
Aşağıda, farklı senaryolarda 6 Şapka Tekniği’nin nasıl kullanılabileceğine dair örnekler bulabilirsiniz.
Örnek 1: Yeni Bir Ürün Lansmanı
Bir şirket, piyasaya yeni bir ürün çıkarmayı planlıyor. Ekip, bu süreçte 6 Şapka Tekniği’ni kullanarak karar vermeye çalışıyor.
Beyaz Şapka (Veriler ve Bilgiler):
- Ürün hakkında ne gibi verilere sahibiz? Pazar araştırması ne gösteriyor?
- Rakiplerin benzer ürünleriyle ilgili satış verileri nelerdir?
- Müşteri geri bildirimleri veya trendler hakkında hangi bilgilere sahibiz?
Kırmızı Şapka (Duygular ve Hisler):
- Bu ürün hakkında sezgileriniz neler? İnsanlar bu ürünü beğenecek mi?
- Lansmanın başarı şansı hakkında nasıl hissediyorsunuz?
- Ekibin ürün hakkındaki genel duygusal durumu nedir?
Siyah Şapka (Riskler ve Tehlikeler):
- Ürün başarısız olursa şirketin karşılaşabileceği olumsuzluklar nelerdir?
- Müşteri memnuniyetsizliği yaratabilecek potansiyel riskler var mı?
- Pazara girmenin zorlukları ve maliyetleri nelerdir?
Sarı Şapka (Olumlu Yönler ve Fırsatlar):
- Bu ürün pazarda büyük bir başarı elde ederse şirket ne kazanır?
- Ürünün sağlayabileceği fırsatlar ve olumlu sonuçlar nelerdir?
- Ürün yenilikçi mi? Pazarda farklılık yaratacak mı?
Yeşil Şapka (Yaratıcılık ve Yenilikler):
- Ürünü geliştirmek için ne gibi yenilikçi fikirler ekleyebiliriz?
- Müşteri çekmek için ne gibi yaratıcı pazarlama stratejileri kullanabiliriz?
- Ürünün özelliklerini iyileştirmek için ne yapabiliriz?
Mavi Şapka (Yönetim ve Süreç):
- Bu düşünme sürecini nasıl yapılandıracağız? Ne zaman hangi şapkayı kullanacağız?
- Ürün lansmanının her aşamasını nasıl yöneteceğiz?
- Bir sonraki adımda ne yapmalıyız?
Örnek 2: İşe Alım Kararı
Bir şirket, üst düzey bir yönetici işe almayı düşünüyor ve doğru adayı seçmek için 6 Şapka Tekniği’ni kullanarak karar vermek istiyor.
Beyaz Şapka (Veriler ve Bilgiler):
- Adayların CV’lerindeki deneyimler ve başarılar nelerdir?
- Referans kontrolleri ne gösteriyor?
- Şirketin ihtiyaç duyduğu yetkinlikler nelerdir?
Kırmızı Şapka (Duygular ve Hisler):
- Adaylar hakkında genel hissiyatınız nedir? İçinizde hangi aday doğru gibi geliyor?
- İlk izlenimleriniz nelerdi?
- Takım adaylar hakkında nasıl hissediyor?
Siyah Şapka (Riskler ve Tehlikeler):
- Bu aday başarısız olursa ne olur? Şirketin karşılaşabileceği zorluklar neler?
- Adayın geçmişteki performansı ile ilgili olası negatif durumlar nelerdir?
- Adayın şirkete uyum sağlamama riski var mı?
Sarı Şapka (Olumlu Yönler ve Fırsatlar):
- Adayın şirkete sağlayabileceği katkılar nelerdir?
- Adayın yetenekleri ve deneyimleri şirkette nasıl fark yaratabilir?
- Aday başarılı olursa, bu işe alımın şirkete sağlayacağı fırsatlar nelerdir?
Yeşil Şapka (Yaratıcılık ve Yenilikler):
- Adayın şirkete getirebileceği yenilikler ve değişiklikler nelerdir?
- Adayın yaratıcı çözümler üretme potansiyeli nedir?
- Adayın şirketteki rolünü genişletmek için ne gibi yaratıcı yollar deneyebiliriz?
Mavi Şapka (Yönetim ve Süreç):
- İşe alım sürecini nasıl yönetmeliyiz?
- Adaylar hakkında düşünme sürecini nasıl yapılandıracağız?
- Karar alma sürecinde hangi adımları takip edeceğiz?
Örnek 3: Bir Okulda Yeni Eğitim Programı
Bir okul, yeni bir eğitim programı başlatmayı düşünüyor ve yönetim ekibi, bu kararı değerlendirmek için 6 Şapka Tekniği’ni kullanıyor.
Beyaz Şapka (Veriler ve Bilgiler):
- Eğitim programı hakkında elimizde hangi verilere sahibiz?
- Bu programın öğrencilere sağlayacağı somut faydalar nelerdir?
- Mevcut müfredatla karşılaştırıldığında hangi eksiklikleri dolduruyor?
Kırmızı Şapka (Duygular ve Hisler):
- Öğrencilerin bu programa nasıl tepki vereceğini hissediyorsunuz?
- Öğretmenler program hakkında nasıl hissediyor?
- Programın eğitim kalitesine etkisi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Siyah Şapka (Riskler ve Tehlikeler):
- Programın başarısız olma ihtimali nedir? Hangi faktörler risk oluşturabilir?
- Eğitim programının uygulamaya konmasındaki zorluklar nelerdir?
- Program bütçeyi aşar mı? Kaynaklar yetersiz kalabilir mi?
Sarı Şapka (Olumlu Yönler ve Fırsatlar):
- Bu program başarılı olursa öğrencilerin akademik gelişimi ne yönde etkilenir?
- Programın okul itibarına katkıları nelerdir?
- Program, öğrencilere hangi yeni fırsatları sunabilir?
Yeşil Şapka (Yaratıcılık ve Yenilikler):
- Programın daha etkili olması için hangi yaratıcı yolları deneyebiliriz?
- Öğrencilerin programa katılımını artırmak için ne gibi yenilikler yapabiliriz?
- Programda öğrencilere daha fazla ilham verecek ne gibi unsurlar ekleyebiliriz?
Mavi Şapka (Yönetim ve Süreç):
- Programın uygulanması sürecini nasıl yöneteceğiz?
- Program başarıya ulaşmazsa ne yapacağız?
- Programın başarısını nasıl ölçeceğiz?
6 Şapka Tekniği, bireylerin ve ekiplerin sorunlara, projelere veya karar alma süreçlerine farklı açılardan bakmalarını sağlayan etkili bir yöntemdir. Her şapka, düşünme sürecini yapılandırır ve çeşitli düşünme tarzlarını birleştirerek daha dengeli ve yaratıcı çözümler üretilmesine yardımcı olur. Özellikle karar alma, stratejik planlama ve problem çözme süreçlerinde kullanılabilecek bu teknik, ekip çalışmasında farklı görüşlerin ve bakış açılarının bir araya gelmesini teşvik eder.
